Rozpoznania choroby zawodowej u pracownika dokonuje lekarz orzecznik, zatrudniony w uprawnionej placówce medycznej, w formie orzeczenia lekarskiego, wystawionego na odpowiednim druku.
Jeżeli lekarz rozpozna u pracownika chorobę zawodową to wydaje orzeczenie na druku: „orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej”, a w przypadku braku podstaw do jej rozpoznania – na druku: „orzeczenie lekarskie o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej”
Proces rozpoznawania choroby zawodowej może odbywać się w jednej lub w dwóch instancjach orzeczniczych.
Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:
1) poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
2) kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych)
– w zakresie wszystkich chorób zawodowych;
3) poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych;
4) podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Lekarz placówki orzeczniczej pierwszego lub drugiego stopnia wydaje orzeczenie lekarskie w sprawie choroby zawodowej w oparciu o:
- wyniki badań lekarskich i pomocniczych
- dokumentację medyczną pracownika
- dokumentację przebiegu zatrudnienia
- ocenę narażenia zawodowego, dokonaną przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego
Orzeczenie lekarskie w sprawie choroby zawodowej przesyła się właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi, byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania, a w przypadku gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia – również jednostce orzeczniczej I stopnia.
W przypadku śmierci pracownika albo byłego pracownika orzeczenie lekarskie wydaje się również osobie uprawnionej do świadczeń po zmarłym, o której mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, na jej wniosek.
W przypadku, kiedy pracownik nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego ma możliwość Złożenia wniosku o ponowne badanie lekarskie w jednostce orzeczniczej drugiego stopnia, w terminie 14 dni od daty otrzymania orzeczenia, za pośrednictwem lekarza orzecznika, który je wydał.
W przypadku śmierci pracownika albo byłego pracownika osoba uprawniona do świadczeń po zmarłym może złożyć wniosek o ponowną analizę przez jednostkę orzeczniczą II stopnia dokumentacji, stanowiącej podstawę do wydania orzeczenia przez jednostkę orzeczniczą I stopnia.
Jednostkami orzeczniczymi II stopnia (odwoławczymi) są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy. Obecnie jest to Instytut Medycyny Pracy w Łodzi.
Orzeczenie lekarskie w sprawie choroby zawodowej wydane przez lekarza jednostki orzeczniczej drugiego stopnia jest ostateczne.
Wydanie orzeczenia lekarskiego przez jednostkę orzeczniczą I stopnia kończy postępowanie orzecznicze w tej jednostce, bez względu na to, czy został, czy nie został złożony wniosek o ponowne badanie w jednostce orzeczniczej II stopnia